Rozwód – od czego zacząć?
Wyjaśnia adwokat rozwodowy w Warszawie mec. Łukasz Domański

W praktyce zawodowej prawnika rozwodowego w Warszawie, często spotykam się z pytaniem od czego zacząć sprawę o rozwód?

Podstawowy etap to konsultacja z adwokatem rozwodowym. Dlaczego? Doświadczony adwokat specjalizujący się w sprawach rozwodowych, pozwala ukierunkować klienta, a ściślej naświetlić jego sytuację w ujęciu prawniczym z uwzględnieniem praktyki sądu, który sprawę będzie rozpatrywał. Na tym etapie klient zostanie poinformowany, czy w ogóle uzyska rozwód, a jeśli tak, to na jakich zasadach. Wspomniane zasady rozwodu dotyczą np. rozstrzygnięcia o winie (w tej materii odsyłam do mojego bloga), zagadnienia wspólnych dzieci, a niekiedy sposobu korzystania ze wspólnie zajmowanego mieszkania (domu) oraz podziału majątku dorobkowego. Sugeruję też, aby domagać się od adwokatów od spraw rozwodowych w Warszawie oraz w całym kraju, aby po takim spotkaniu przesłali email podsumowujący wywody. W mojej praktyce zawodowej przyjąłem taką regułę. Uważam to za konieczne, albowiem pamięć ludzka jest zawodna.

Drugi etap obejmuje negocjacje z małżonkiem. Nie są one obowiązkowe. Efektem tego etapu może być sporządzenie napiśmie uzgodnień dotyczących dzieci, a także sporządzanie pisemnego planu podziału majątku, czy określenie zasad spłaty wspólnych zobowiązań np. kredytu mieszkaniowego.

Dzieci, a rozwód

Szczególny nacisk na omawianym etapie kładę na usystematyzowanie kwestii nieletnich dzieci, czemu towarzyszy ustalenie pisemnego planu wychowawczego, a ściślej porozumienia małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem (dziećmi) po rozwodzie, określającego:
- kontakty z dziećmi (dotyczy małżonka, który nie będzie na stałe mieszkał z dziećmi),
- sposoby roztoczenia nad nimi pieczy (np. pomoc w trakcie choroby),
- sposoby realizacji planów co do dzieci obejmujących np. pomoc w uzyskaniu zawodu, czy wykształcenia.

W planie takim można też zawrzeć i inne zagadnienia np. dotyczące:
- rozliczania ulg na dzieci,
- gospodarowania środkami pomocowymi ze strony państwa,
- zobowiązań alimentacyjnych wobec dzieci (określenie wysokości alimentów, czy też innego sposobu ich finansowania).

Zawarcie wspomnianego planu przyspieszy rozwód oraz skróci przebieg rozprawy rozwodowej. Ostatnio zauważalna jest praktyka Sądu Okręgowego w Warszawie obejmująca zaniechanie przeprowadzania w sprawach rozwodowych – poza przesłuchaniem samych zainteresowanych małżonków - innych dowodów na okoliczność skutków, jakie rozwód pociąga dla małoletnich dzieci małżonków. Dotychczas na tę okoliczność sądy domagały się dodatkowego dowodu, zazwyczaj obejmującego przesłuchanie świadka. Świadek taki był zazwyczaj wypytywany przez sąd, co do tego, czy zna dzieci, jak często je widywał w czasie wspólnego zamieszkiwania rodziców i po ewentualnym ich rozstaniu i jak dzieci reagują na rozstanie rodziców oraz czy mają kontakt z rodzicem, który na stałe z nimi nie zamieszkuje.

Jak wygląda podział majątku przy rozwodzie?

Jak już wspomniałem, przy dobrej woli małżonków, można przygotować przed rozwodem zgodny plan podziału majątku. W planie na pewno należy ująć aktywa (ruchomości np. precjoza, wyposażenie mieszkania, pojazdy, nieruchomości np. działki rekreacyjne, mieszkanie) oraz sposób ich podziału (przyznania małżonkom) oraz ewentualne spłaty lub dopłaty, jakie wyrównują udział małżonka w majątku dorobkowym. Dla przykładu: jeśli jeden z małżonków ma przejąć na wyłączną własność mieszkanie wraz z wyposażeniem, jakie jest wyłącznym składnikiem majątku małżeńskiego to wypada, aby drugi otrzymał połowę wartości tego mieszkania i wyposażenia, co w omawianym wypadku wiązać się musi z pozyskaniem dodatkowych środków przez małżonka przejmującego lokal. Co ważne - plan nie musi dokładnie dzielić składników majątku według udziałów przysługujących małżonkom np. jeden z małżonków może otrzymać rzeczy o znacznie większej wartości bez spłat, czy dopłat dla drugiego.

W planie podziału majątku można ująć sposoby spłaty np. wspólnie zaciągniętego kredytu mieszkaniowego. Czy powinniśmy to rozważyć? Z punktu widzenia prawnika od rozwodów w Warszawie, jak najbardziej. Otóż zazwyczaj za spłatę kredytu np. mieszkaniowego, małżonkowie odpowiadają solidarnie. Ta solidarność nie ustaje po rozwodzie. Jeśli w umowie o kredyt nie zastrzeżono inaczej to małżonek, który po rozwodzie spłacił całą ratę może żądać zwrotu od drugiego połowy jej wysokości. To efekt wspomnianej solidarnej odpowiedzialności małżonków za spłatę kredytu. Takie żądanie małżonka może zostać wyłączone lub ograniczone właśnie poprzez uregulowanie tego zagadnienia we wspomnianym planie podziału majątku. Należy jednak pamiętać, że postanowienie takie nie będzie wiążące dla banków, który nadal jest uprawniony uważać obydwoje małżonków za dłużników kredytowych i żądać całości lub części zapłaty raty od jednego lub obydwojga. Aby taki plan nabrał mocy wiążącej małżonków należy żądać ujęcia go w wyroku rozwodowym lub przenieść jego postanowienia na umowę sporządzaną przez notariusza, co wiąże się z dodatkowymi kosztami. Pomoc notariusza będzie niezbędna w przypadku, kiedy podział obejmuje co najmniej jedną nieruchomość.

Jakie dokumenty są potrzebne do rozwodu?

Trzeci etap, to przygotowanie niezbędnych dokumentów do pozwu rozwodowego. A zatem do skutecznego wniesienia wniosku o rozwód potrzebnym jest:
- odpis skrócony aktu małżeństwa,
- odpis skrócony aktu urodzenia dzieci.

Warto też przygotować PIT-y za rok poprzedzający złożenie pozwu o rozwód, albowiem zdarza się, że sądy żądają doręczenia tego typu dokumentów. Jeśli wspomniany etap drugi zakończył się podpisaniem wspomnianych planów (porozumienie rodziców co do dzieci, plan podziału majątku) należy je załączyć do pozwu o rozwód. Jeśli przed rozwodem małżonkowie ustanowili rozdzielność majątkową, umowę taką również należy załączyć do pozwu o rozwód.

Kiedy rozwód jest niemożliwy? Wyjaśnia adwokat od rozwodów w Warszawie.

W niektórych sytuacjach sąd może odmówić orzeczenia rozwodu, nawet jeśli dwie strony wyrażają zgodę na taki rozwój wydarzeń. Stanie się tak gdy nie zostaną spełnione podstawowe przesłanki do rozwodu czyli:
- pomiędzy małżonkami nie nastąpił trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego,
- rozwód wiązałby się z niekorzystnymi skutkami dla wspólnych małoletnich dzieci.

Zupełny rozkład pożycia małżeńskiego ma miejsce, kiedy małżonków nie łączy już więź emocjonalna (uczuciowa), fizyczna (seksualna) i gospodarcza (prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego). Natomiast za trwały rozkład pożycia małżeńskiego rozumiemy taki, kiedy odbudowanie wspominanych więzi nie jest możliwe. A zatem trudno jest sądowi rozwodowemu stwierdzić, że pomiędzy małżonkami wygasła więź emocjonalna, jeśli spędzają oni razem święta, czy urlopy. Co do więzi gospodarczej – będzie ona nadal istniała, jeśli małżonkowie prowadzić będą wspólne rachunki bankowe, pomnażali wspólne oszczędności, czy robili wspólnie codzienne zakupy.

Niekorzystne skutki dla dzieci to pojęcie bardzo szerokie, a truizmem jest stwierdzenie, że zawsze dzieci ucierpią wskutek rozwodu rodziców. Niemniej jednak przyczyny odmowy rozwodu ze względu na dzieci mogą zaistnieć wtedy, gdy sąd stwierdzi, że rozwód pociągnie za sobą niemożność dalszego, prawidłowego rozwoju duchowego i fizycznego dziecka, uniemożliwi zaspokojenie jego podstawowych potrzeb życiowych, a tym samym istnieje duże prawdopodobieństwo oddania społeczeństwu dziecka nieprzygotowanego do wypełnienia ról oczekiwanych od każdego obywatela. Dla przykładu: jeśli małżonkowie doczekali się licznego potomstwa, którego wychowanie i utrzymanie wyczerpuje prawie całość ich dochodów, to rozwód w takiej sytuacji może nie zostać orzeczony. Innym przykładem jest ustalenie przez sąd, że rozstanie rodziców w poważny sposób zakłóci budowanie przez dziecko relacji z rodzicem, z którym dziecko (dzieci) nie będą zamieszkiwały.

Do innych przyczyn uniemożliwiających orzeczenie rozwodu należy zaliczyć przypadki, gdy:
- rozwodu żąda małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia przy jednoczesnym braku zgody ze strony małżonka niewinnego,
- żądanie rozwodu jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
Zagadnienie winy w rozkładzie pożycia małżeńskiego będzie przedmiotem kolejnego artykułu. W tym miejscu skupię się na zagadnieniu odmowy wyrażenia zgody na rozwód przez małżonka niewinnego.

Jak uzyskać rozwód bez zgody małżonka będąc wyłącznie winnym?

Jak zaznaczono, gdy rozwodu żąda małżonek wyłącznie winny, to rozwód może być orzeczony wyłącznie za zgodą małżonka niewinnego. Powstaje jednak pytanie, co zrobić, jeśli małżonek niewinny odmawia takiej zgody. Otóż brak zgody na rozwód jednej ze stron nie będzie uznany za skuteczny, jeśli jest sprzeczny z zasadami współżycia społecznego. Przykładem takiej odmowy jest sytuacja, w jakiej małżeństwo rozpadło się wiele lat przed złożeniem pozwu o rozwód, a małżonek wyłącznie winny rozpadu małżeństwa stworzył już namiastkę nowej rodziny, jakiej towarzyszy wychowywanie wspólnego potomstwa tj. pochodzącego z nowego związku.
Żądnie rozwodu jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego jeśli rozwód nie jest do pogodzenia z podstawowymi zasadami społecznymi dotyczącymi małżeństwa. Katalog tych zasad jest otwarty, ale należy do nich zaliczyć sytuację, w jakiej pozew o rozwód skierowano przeciwko małżonkowi, który wskutek ciężkiej choroby nie może zapewnić sobie minimum egzystencji.

Przykład winy w rozwodzie – rozwód z alkoholikiem

Najczęstszym powodem rozstania małżonków jaki może stanowić podstawę rozwodu z winy jest zdrada. Do innych należy zaliczyć alkoholizm, narkomania, a także przemoc zarówno psychiczna, jak i fizyczna. W dalszej części wywodów skupię się na zagadnieniach rozwodu z alkoholikiem. Zacząć należy od tego, że alkoholizm to choroba, jaką współczesna nauka zdiagnozowała i wskazała sposoby jej przezwyciężenia. Jak przy każdej chorobie jej pokonanie zależy od stopnia zaawansowania.

Przenosząc powyższe na zagadnienia rozwodowe zacząć należy od tego, że prawo polskie przewiduje diagnozowanie osób podejrzewanych o uzależnienie od alkoholu. O poddaniu osoby uzależnionej od alkoholu leczeniu orzeka sąd rejonowy właściwy ze względu na miejsce zamieszkania. Jak to spostrzeżenie wiąże się z rozwodem? Otóż sąd rozwodowy nie będzie ustalał, czy dana osoba jest alkoholikiem. Po prostu, nie ma do tego kompetencji.

Rozwód z alkoholikiem krok po kroku

Na czym zatem należy się skupić w tego typu sprawach, przy założeniu, że brak jest dowodów w postaci podjęcia przez małżonka terapii związanej z problemami alkoholowymi, czy przebywania przez niego w stosownych ośrodkach? Po pierwsze, na wykazaniu, że współmałżonek nadużywa alkoholu. Nadużywanie alkoholu to stan, w jakim dana osoba spożywa alkohol w stopniu uniemożliwiającym jej poprawne funkcjonowanie, a po drugie robi to na tyle często, że zakłóca poprawne funkcjonowanie rodziny lub czyni to tzw. ciągami, jakie dezorganizują życie rodzinne. Zwracam uwagę, że poczyniono przykłady zachowania ściśle związanego z nadużywaniem alkoholu, a nie ze skutkami spożywania alkoholu dla rodziny typu DDA, utrata pracy, czy przerzucania swojego problemu alkoholowego na członków rodziny. Inaczej: omawiany przykład dotyczy sytuacji, w jakiej osoba nadużywająca alkoholu na tyle kontroluje problem, że z jednej strony wyłącza się z życia rodzinnego, ale z drugiej jej zachowanie nie stanowi aktywnego oddziaływania na pozostałych członkach rodziny. Jest to sytuacja rozwodowa znacznie trudniejsza niż ta, kiedy małżonek wskutek nadużywania alkoholu wszczyna awantury, traci zatrudnienie, czy popełnia przestępstwo.

Jak zatem postępować w ww. sytuacji, a ściślej jak udowodnić w sądzie, że małżonek jest alkoholikiem? Sposobów jest wiele. Najprościej jest uzyskać z poradni zajmującej się udzielaniem wsparcia osobom dotkniętym alkoholizmem zaświadczenia, że rodzina (a nie sam nadużywający) korzysta z jej pomocy. Przypominam, że tworzenie tego typu poradni jest ustawowym obowiązkiem samorządu województwa. Po drugie, nagrania rozmów z małżonkiem na temat spożywania przez niego alkoholu. Nagrania takie można wykorzystać jako dowód w sprawie o rozwód, nawet jeśli nie zostały one wykonane ze zgodą naszego rozmówcy. W mojej praktyce adwokata zajmującego się sprawami rozwodowymi w Warszawie, dostrzegam częsty przypadek w postaci agresji słownej małżonka, któremu zarzuca się nadużywanie alkoholu. W takiej sytuacji niezbędne jest wezwanie Policji, która powinna zbadać małżonka na okoliczność spożycia alkoholu, a interwencję, jak i notatkę z niej będzie można również wykorzystać, jako dowód, w sprawie o rozwód. Warto też pamiętać o świadkach typu rodzina, znajomi oraz sąsiedzi. Pierwsza i druga grupa może wskazać, że małżonek domagający się rozwodu z winy skarżył się na sytuację domową od wielu lat, a małżonek nadużywający alkoholu uzewnętrzniał swoje zachowanie podczas wspólnych imprez lub spotkań itp. Warto też porozmawiać z sąsiadami. Nierzadko posiadają oni interesujące nas informacje. Wszystkie opisane okoliczności wynikające z zeznań świadków, jeśli nie wykażą nadużywania alkoholu, to przynajmniej uprawdopodobnią forsowaną przez poszkodowanego małżonka wersję przyczyn rozpadu związku. Oczywiście z opisanymi działaniami wiążą się problemy natury etycznej. Ale należy pamiętać, że nadużywanie alkoholu łatwo i szybko przeradza się w ww. chorobę, a ta niszczy nie tylko alkoholika, ale również najbliższych, którym z każdym kolejnym etapem jej rozwoju coraz trudniej będzie podjąć decyzję o rozstaniu i uwolnieniu się od spirali jaka degraduje ich psychikę i równowagę emocjonalną.

Rozwód z orzeczeniem o winie – alkoholizm

Powyższe wywody mają za zadanie przekonać, że okoliczność nadużywania alkoholu jest możliwa do udowodnienia, nawet bez orzeczenia stosownych instytucji, czy uprzedniego braku podejmowania stosownej terapii, co z kolei skutkować będzie orzeczeniem winy takiego małżonka.

Władza rodzicielska po rozwodzie

W każdej sprawie o rozwód sąd jest zobligowany zająć się wspólnymi małoletnimi dziećmi małżonków. Wspólne dzieci małżonków, to te które pochodzą w sposób naturalny od nich, jak i dzieci przysposobione (adoptowane). Obowiązek sądu jest realizowany przez zawarcie w wyroku rozwodowym rozstrzygnięcia o: władzy rodzicielskiej, kontaktach dzieci z rodzicem, z którym one nie mieszkają oraz alimentach. Zaznaczam,że nie może zapaść wyrok w sprawie o rozwód tylko orzekający o rozwodzie rodziców z pominięciem rozstrzygnięć, co do dzieci.

Co to jest władza rodzicielska?

Wspomniana władza rodzicielska to piecza nad osobą dziecka i jego majątkiem. Władza rodzicielska wiąże się zatem z takimi pojęciami jak opieka, troska, zabezpieczenie dziecka przed jakimkolwiek zagrożeniem, nadzór nad jego postępowaniem. Definiując władzę rodzicielską należy też mieć na uwadze, że odnosi się ona do osób dysponujących ograniczonymi możliwościami samodzielnego zaspokajania swych potrzeb, czy dbania o własny rozwój. Oznacza to konieczność charakteryzowania władzy rodzicielskiej z uwzględnieniem bezinteresowności podejmowanych czynności, jak i bez oczekiwania wzajemności ze strony dziecka. Władza rodzicielska to także zespół praw i obowiązków rodziców względem dziecka, jak i dziecka względem rodziców, jakich realizacja ma doprowadzić do zapewnienia dziecku wspomnianej opieki prowadzącej do prawidłowego rozwoju fizycznego i emocjonalnego dziecka celem przygotowania go do należytego funkcjonowania w społeczeństwie.

Z pojęciem pieczy nad dzieckiem wiąże się także zagadnienie miejsca stałego pobytu dziecka, czyli miejsca, w jakim z jednym lub dwojgiem rodziców dziecko zamieszkuje.

Jeśli rodzice w sprawie rozwodowej nie przestawią wspomnianego wcześniej planu (porozumienia) dotyczącego dziecka wówczas sąd rozwodowy jest władny do ograniczenia władzy rodzicielskiej jednemu z nich do określonych praw i obowiązków. Ograniczenie to dotyczy tego z rodziców, z którym dziecka na stałe nie mieszka. Dla przykładu władza rodzicielska takiego rodzica może być ograniczona do prawa osobistego zasięgania informacji o postępach dziecka w nauce w placówkach szkolno – wychowawczych, czy prawa do osobistego zasięgania informacji o stanie zdrowia dzieci w placówkach medycznych. Należy przy tym pamiętać, że ograniczona władza rodzicielska nie odżywa w pełni w razie jej utraty przez rodzica, z którym dziecko zamieszkuje (a zatem zazwyczaj rodzica, któremu nie ograniczono władzy rodzicielskiej), czy w razie jego śmierci. Rodzic, któremu w rozwodzie ograniczono władzę rodzicielską nad dzieckiem jest zobowiązany w takiej sytuacji do wystąpienia do sądu rodzinnego o jej przywrócenie w pełni albo przynajmniej w sposób umożliwiający zamieszkanie dziecka z jego osobą.

Czy zawsze sąd rozwodowy ogranicza jednemu z rodziców władzę rodzicielską w razie braku ww. porozumienia rodzicielskiego?

Praktyka sądów jest różna. Dla przykładu część sędziów Sądu Okręgowego w Warszawie, jak i Sądu Okręgowego Warszawa – Praga w Warszawie nie uznaje za konieczne ograniczanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, z którym dziecko nie mieszka w sytuacji zaniechania sporządzenia ww. porozumienia (planu), ale są składy sędziowskie, które uważają inaczej.

Kontakty z dzieckiem po rozwodzie

Kontakty to prawo i obowiązek rodziców do pielęgnowania osobistej więzi z dzieckiem realizowany poprzez np. przebywanie z dzieckiem (odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu), jak i porozumiewanie się z nim na odległość (kontakt telefoniczny, czy różne formy korespondencji). Co oznacza, że kontakty to prawo i obowiązek. Otóż, sąd może przymusić rodzica do odbywania kontaktów z dzieckiem, jak i podjąć działania zmierzające do przymuszenia dziecka do kontaktów oraz przymuszenia rodzica utrudniającego kontakty do zmiany postawy.

Z władzą rodzicielską i kontaktami wiąże się zjawisko opieki naprzemiennej (pieczy naprzemiennej czy opieki równoważnej). Takie rozwiązanie skutkuje przebywaniem dziecka u rodziców w równych i powtarzających się cyklach czasowych, zazwyczaj tygodniowych. Aby taka opieka była wprowadzona niezbędne jest wykazanie w sądzie, że rodzice mogą się porozumieć, co do stworzenia dziecku jednego domu pod dwoma adresami. Niezbędne jest też zapewnienie dziecku zamieszkiwania u każdego z rodziców, jakie nie generuje specjalnych trudności z podróżą do szkoły, czy utrzymywaniem kontaktów z rówieśnikami. Najłatwiej uzyskać tego typu formę opieki poprzez przekonanie sądu orzekającego w sprawie o rozwód o pełnej zgodności rodziców, co do wychowania dzieci.

Na zakończenie omawiania zagadnienia kontaktów i władzy rodzicielskiej warto dodać, że spór rodziców na tym tle może wywołać konieczność poddania rodziców badaniu przez OZSS, czyli Opiniodawczy Zespół Sądowych Specjalistów. Na terenie Warszawy na opinię sądową takiego ośrodka czeka się niekiedy po kilka miesięcy, co znacznie wydłuża postępowanie rozwodowe. Alternatywą jest badanie rodziców i dzieci przez biegłych sądowych (psychologa i pedagoga), co nie skraca oczekiwania na zakończenie rozwodu.

Alimenty na dziecko

Rozstrzygnięciem sądu rozwodowego, jakie wywołuje najwięcej sporów jest kwestia alimentów na dziecko (dzieci). Przesłanki, jakimi kieruje się sąd rozwodowy ustalając alimenty są w każdym przypadku inne i do każdej sprawy należy podchodzić indywidualnie. Na pewno sąd rozwodowy będzie brał pod uwagę poziom życia i dostęp do określonych dóbr i usług przez dziecko w czasie wspólnego trwania rodziców w pożyciu małżeńskim (wspólnym zamieszkiwaniu). Ważnym aspektem są możliwości zarobkowe rodziców.

Pamiętać też należy, że sąd bierze pod uwagę usprawiedliwione koszty utrzymania dziecka. Usprawiedliwione koszty utrzymania dziecka, to te, jakie są niezbędne do jego utrzymania i wychowania ze względu na możliwości zarobkowe i majątkowego jego rodziców. Ustalając koszty dziecka należy wziąć pod uwagę koszty miesięczne np. pożywienie, jak i ponoszone w dłuższych okresach czasu (np. koszty pomocy lekarskiej). Ten ostatni rodzaj wydatków należy wskazać sądowi w przeliczeniu na średnią miesięczną. Zazwyczaj dzielimy koszt nabycia takich dóbr lub usług przez liczbę miesięcy dzielącą nas od kolejnego nabycia np. wydatki na wakacje dzielone są przez 12 (bo tyle jest miesięcy pomiędzy kolejnymi wyjazdami wakacyjnymi). Jeśli wydatki takie są czynione częściej niż jeden raz w roku i rzadziej niż co miesiąc, dobrym rozwiązaniem jest ich zsumowanie za okres czasu wynoszący jeden rok i również podzielenie tak uzyskanej sumy przez 12.

Z kolei broniąc się przed wygórowanymi żądaniami świadczeń alimentacyjnych warto zastanowić się, czy wydatki były ponoszone w czasie wspólnego zamieszkiwania, czy ich pojawienie się jest podyktowane wyłącznie rozwodem, czy dziecko może uzyskać określone dobra w ramach pomocy państwa (np. koszty leczenia), czy można znaleźć odpłatne usługi i doba za niższą cenę i czy rodzice wspólnie wyrazili zgodę na ich ponoszenie. Dobrym rozwiązaniem jest też wykazywanie, że dany koszt obejmuje dobra, jakich dziecko – ze względu na wiek - nie potrzebuje. W tej ostatniej materii warto jednak wiedzieć, że jeden rodzaj zajęć dodatkowych, kiedy dziecko pobiera naukę w państwowym systemie szkolnym, jest w dzisiejszych czasach pewnym standardem. Odradzałbym powoływanie się na zjawisko możności nabywania obuwia, czy ubrań, w sieciach typu second hand.

Podsumowując zagadnienie dzieci w rozwodzie warto dodać, że każde rozstrzygnięcie sądu rozwodowego w tej materii może być zmienione mocą postępowania przed sądem rodzinnym (sądem rejonowym) właściwym dla miejsca zamieszkania dziecka (sprawy o kontakty, czy władzę rodzicielską) bądź w przypadku alimentów sądem miejsca zamieszkania dziecka lub rodzica (właściwość miejscowa przemienna).
Inne możliwe rozstrzygnięcia i konsekwencje rozwodowe

Do dodatkowych rozstrzygnięć w sprawie o rozwód należą:

- określenie sposobu korzystania ze wspólnego mieszkania (domu),
- eksmisja jednego z małżonków ze wspólnie zajmowanego lokalu (domu),
- dokonanie podziału majątku wspólnego małżonków,
- zasądzenie alimentów na rzecz byłego małżonka.

Rozwód, a wspólne mieszkanie

Sąd rozwodowy rozstrzyga o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania (domu) w sytuacji, kiedy małżonkowie wspólnie mieszkają w dniu wyrokowania, jak również w sytuacji, kiedy nie mieszkają, ale stan ten wywołany jest nagannym zachowaniem małżonka, który w dniu wydawania wyroku o rozwód samodzielnie zajmuje wspólny lokal mieszkalny (dom).

Wspólnie zajmowany lokal mieszkalny (dom) nie ma nic wspólnego z jego własnością. Wspólne zajmowanie mieszkania (domu) może wynikać z umowy najmu, a także z faktu zajmowania lokalu mieszkalnego (domu), jakie stanowi własność wyłącznie jednego z małżonków. Sąd w takim rozstrzygnięciu zazwyczaj przyznaje określoną część mieszkania jednemu z małżonków do wyłącznego korzystania, a także określa sposób korzystania z części wspólnych (np. kuchni, toalety). Przy mniejszych mieszkaniach sąd rozwodowy może wydać nakaz określonego zachowania lub zakaz podejmowania określonego zachowania. Co do zasady rozstrzygnięcie obejmuje sytuacje, kiedy małżonkowie w dniu rozwodu wspólnie zajmują mieszkanie (dom).

Jednakże, w sytuacji kiedy jeden z małżonków został wbrew jakimkolwiek zasadom pozbawiony możności korzystania ze wspólnie zajmowanego mieszkania np. wskutek stosowanej przemocy, sąd rozwodowy może uwzględnić jego wniosek o uregulowanie tej kwestii. Sąd rozwodowy może zaniechać wydawania rozstrzygnięcia w omawianej materii, gdy małżonkowie zgodnie o to wnoszą, może też orzec o przyznaniu mieszkania jednemu z małżonków, kiedy drugi wyraża zgodę na jego dobrowolne opuszczenie. W ostatniej materii zaznaczam, że takie dobrowolne opuszczenie nie ma nic wspólnego z utratą prawa własności. Rozstrzygnięcia, o jakich jest mowa w tym fragmencie mają charakter tymczasowy i w zasadzie obowiązują do czasu podziału majątku dorobkowego.

Eksmisja byłego małżonka po rozwodzie

Na żądanie jednego z małżonków sąd rozwodowy może orzec eksmisję drugiego ze wspólnie zajmowanego mieszkania (domu). Dzieje się tak, kiedy zostaną wykazane rażąco naganne zachowanie małżonka, którego eksmisji się domagamy. Zwracam uwagę, że nie tylko naganne zachowanie jest podstawą eksmisji, ale rażąco naganne zachowanie. A zatem dotyczy to sytuacji wyjątkowych, jakie szczególnie bulwersować mogą opinię publiczną. Dotyczy to np. sytuacji nadużywania alkoholu, ale w połączeniu z niszczeniem wyposażenia mieszkania, czy stosowaniem przemocy względem domowników.

Podział majątku przy rozwodzie

W zakresie podziału majątku przy rozwodzie wartym zwrócenia uwagi jest zasada, że podział majątku w sprawie o rozwód nie może spowodować przedłużenia samego postępowania rozwodowego. Z mojej praktyki prawnika rozwodowego w Warszawie wynika, że tylko zgodne porozumienie małżonków dysponujących planem podziału majątku może skutkować uwzględnieniem takiego żądania przez sąd rozwodowy. Jeśli sąd rozwodowy uzna, że podział majątku wspólnego małżonków wywołuje spory pomiędzy małżonkami, to nie będzie się tym zagadnieniem zajmował (wniosek o podział zostanie pominięty).

Alimenty na byłego małżonka

Ważnym aspektem rozwodu jest żądanie alimentów przez jednego z małżonków. Alimenty tego typu należne są od dnia uprawomocnienia się wyroku rozwodowego. Wysokość alimentów na byłego małżonka uzależniona jest od rozstrzygnięcia rozwodowego.

W przypadku rozwodu bez orzekania o winie lub z winy obydwojga małżonków wysokość alimentów stanowi ekwiwalent niezaspokojonych podstawowych potrzeb, jakich małżonek – beneficjent alimentów nie może sobie zapewnić mocą własnej pracy lub posiadanego majątku.

W przypadku alimentów należnych od małżonka, który uznany został za wyłącznie winnego rozpadu związku – ich wysokość ma swoisty walor odszkodowawczy i stanowi rekompensatę obliczaną jako różnica standardu życia w czasie zgodnego pożycia małżonków i standardu, jaki małżonek – beneficjent alimentów może sobie zapewnić mocą zarobkowani, czy posiadanego majątku po rozwodzie. Co ważne – ów standard z czasów zgodnego pożycia może być ustalony nie na podstawie rzeczywistych relacji, ale także takich jakie wynikałyby z sytuacji, kiedy małżonkowie mieliby równy dostęp do pozyskiwanych środków. Dla przykładu: jeśli małżonkowie żyli na wysokim i kosztownym poziomie, to małżonek niewinny może żądać alimentów od wyłącznie winnego w wysokości zapewniający mu ów standard życia także po rozwodzie, co w przypadku małżonków nie pracujących, czy w gorszej sytuacji zarobkowej ma niebagatelne znacznie.

W kontekście alimentów na byłego małżonka dodać wypada, że alimenty w pierwszym przypadku (rozwód bez orzekania o winie, rozwód z winy obydwojga małżonków) należne są przez okres 5 lat od rozwodu. Okres czasu taki może być przedłużony wobec zaistnienia wyjątkowych okoliczności np. alimenty na rzecz małżonka, który ze względu na chorobę nie może podjąć zatrudnienia. W przypadku zasądzenia alimentów od małżonka wyłącznie winnego – ich czasookres nie jest ograniczony. Zwolnienie może nastąpić w sytuacji zawarcia kolejnego związku małżeńskiego przez małżonka niewinnego.
Zarówno wysokość omawianych alimentów, jak i zasad ich płatności może być weryfikowana w postępowaniu przed sądem rodzinnym po uprawomocnieniu się wyroku o rozwód na podstawie powództwa byłego małżonka zobowiązanego do ich zapłaty.

Ile trwa rozwód w Warszawie?

Z mojego doświadczenia zawodowego jako adwokata rozwodowego występującego w sprawach o rozwód na terenie Warszawy wynika, że czas oczekiwania na pierwszą rozprawę wynosi kilka miesięcy. Przy skomplikowanych sprawach, do jakich należy zaliczyć brak porozumienia, co do rozwodu bez orzekania o winie (a zatem orzekania o winie w rozwodzie), czy brak porozumienia, co do zagadnień związanych z dziećmi (władza rodzicielska, kontakty, alimenty) skutkuje procesem nawet wynoszącym kilka lat. Czy zatem warto wdawać się w długoletni spór? To zależy od planów klienta na przyszłość. Jeśli jest on małżonkiem słabszym ekonomicznie i jednocześnie nie mającym poczucia przyczynienia się do rozpadu związku, to rozważenie rozwodu z winy drugiego, z czym wiąże się żądanie alimentów na rzecz małżonka niewinnego jest bardzo dobrym rozwiązaniem. Wspomniane alimenty są należne dożywotnio lub do czasu powtórnego zawarcia związku małżeńskiego przez beneficjenta takiego obowiązku, czyli małżonka jakiemu sąd rozwodowy nie przypisał winy.

Czy do rozwodu potrzebny jest adwokat?

W przypadku porozumienia się małżonków, co do wszystkich zagadnień opisanych powyżej można zrezygnować z pomocy adwokata. W przypadku braku porozumienia pomiędzy małżonkami, co do istotnych dla nas rozstrzygnięć, jakie zawierane są w wyroku rozwodowym (np. wina, kontakty z dziećmi, alimenty itp.) niezbędna jest pomoc adwokata. Wiąże się to nie tylko ze sposobami udowadniania swoich racji poprzez poprawne formułowanie wniosków dowodowych (zgłaszania dowodów), ale także przekonania sądu do konieczności ich przeprowadzenia, czyli ich niezbędności dla prawidłowego wydania wyroku. Ważne jest też opracowanie taktyki postępowania, czyli sposobu osiągnięcia założonych celów. Pamiętać trzeba, że przygotowanie do prowadzenia rozwodu nie kończy się z chwilą wniesienia pozwu do sądu. Aby oczekiwany rezultat został osiągnięty niezbędna jest stała możność konsultacji z adwokatem rozwodowym, zwłaszcza kiedy małżonek podejmuje działania, jakich nie sposób było przewidzieć.

Ile kosztuje rozprawa rozwodowa w Warszawie?

Koszty sprawy rozwodowej należy podzielić na dwie części. Do pierwszej kategorii należy zaliczyć koszty w postaci opłaty sądowej (opłaty ponoszonej na rzecz sądu i pobieranej od pozwu o rozwód). Opłata taka wynosi 600 zł. W przypadku rozwodu bez orzekania o winie, sąd rozwodowy zwróci małżonkowi wnoszącemu pozew 300 zł. Również pozwany małżonek będzie musiał oddać małżonkowi wnoszącemu pozew o rozwód kwotę 150 zł. Tym samym finalny wydatek na ten cel po stornie małżonka wnoszącego pozew wynosi 150 zł.

W przypadku uznania małżonka, który wnosi pozew do sądu za wyłącznie winnego, małżonek ten nie odzyska ww. kwoty. Małżonek pozwany w sprawie o rozwód i uznany za wyłącznie winnego zostanie zobowiązany do zwrotu kwoty 600 zł. małżonkowi, który pozwem zainicjował sprawę o rozwód. W razie orzeczenia rozwodu z winy obydwojga małżonków – małżonek pozwany będzie zobligowany do zwrotu małżonkowi – powodowi kwotę 300 zł. Pamiętać należy, że od małżonka od którego sąd zasądził alimenty zobowiązany jest do poniesienia dodatkowej opłaty sądowej ustalonej od iloczynu liczby 12 i wysokości miesięcznych alimentów. Podobna zasada obowiązuje w razie eksmisji. Małżonkowie są również zobowiązani do poniesienia dodatkowej opłaty sądowej, jeśli sąd w sprawie o rozwód podzieli ich majątek. Opłata ta wynosi 1 000 zł. i jest dzielona pomiędzy małżonków stosunkowo do udziałów w majątku wspólnym. Zazwyczaj udział ten wynosi po 50%.

Ze sprawą o rozwód wiążą się i inne koszty. Zaliczyć do nich należy wynagrodzenie powoływanych biegłych sądowych, czy wspomnianego OZSS. Są to dowody przeprowadzenie zazwyczaj w związku ze sporem dotyczącym dzieci.

W omawianej grupie kosztowej ujęte są koszty wywołane stawiennictwem świadków. Mają oni prawo do zwrotu np. kosztów przejazdu, jeśli o to wystąpią.

Ile kosztuje adwokat w sprawie rozwodowej w Warszawie?

Drugą kategorią kosztów są koszty zastępstwa procesowego, czyli wynagrodzenia za pracę adwokata zatrudnionego do sprawy rozwodowej. Tylko małżonek uznany za wyłącznie winnego jest zobowiązany do zwrotu kosztów adwokata małżonkowi, któremu winy nie przypisano. W innych przypadkach małżonkowie ponoszą te koszty we własnym zakresie. Pamiętać trzeba jednak, że koszty zasądzone od małżonka wyłącznie winnego są według stawek tzw. urzędowych, jakie odbiegają od stawek rynkowych.

Podobne zasady obowiązują w przypadku złożenia apelacji od wyroku o rozwód, czyli odwołania do sądu drugiej instancji. W przypadku zaskarżenia samego rozstrzygnięcia o rozwód lub o winie w rozwodzie opłata sądowa wynosi 600 zł. W przypadku zaskarżenia innych elementów wyroku rozwodowego sytuacja jest bardziej skomplikowana. Dla przykładu zaskarżenia alimentów przez małżonka zobowiązanego do ich zapłaty opłata sądowa jest stosunkowa i obliczana od wartości przedmiotu zaskarżenia. Wartość przedmiotu zaskarżenia w omawianym przypadku to różnica miesięcznych alimentów na jakie się zgadzamy i alimentów wynikających z wyroku. Taką różnicę mnożymy przez 12 i od niej obliczamy opłatę stałą uzależnioną od wartości przedmiotu zaskarżenia. Pamiętać należy, aby wartość przedmiotu zaskarżenia zaokrąglić w górę do pełnego złotego. Najlepiej obrazuje to przykład: Od małżonka X zasądzono alimenty na rzecz dziecko w wysokości 2 000 zł. miesięcznie. Małżonek X chciałby płacić 1 000 zł. W tej sytuacji wartość przedmiotu zaskarżenia wynosi 12 000 zł. (różnica 1 000 zł. i iloczyn 12 miesięcy). Opłata sądowa: 750 zł., a nie 600 zł. czyli 5% wartości przedmiotu zaskarżenia.

Małżonek, który uznaje, że alimenty są zbyt niskie przy apelacji nie ponosi opłaty sądowej.

W przypadku zaskarżenia wyroku rozwodowego w części dotyczącej kontaktów z dzieckiem opłata sądowa wynosi 100 zł., taka sama jak w przypadku zaskarżenia rozstrzygnięcia co do władzy rodzicielskiej. Ponosi ją każdy z małżonków, który skarży tę część wyroku.

Opracował:
Adwokat Łukasz Domański
Kancelaria Adwokacka w Warszawie
Al. Solidarności 72 lok. 4